рабочая программа воспитателя по обучению татарскому языку в доу 2019 2020г

Рабочая программа воспитателя по обучению татарскому языку

Муниципальное бюджетное дошкольное

образовательное учреждение-Детский сад №1

«Золотой ключик» г.Агрыз Агрызского района

от « » сентября 2015 года

Заведующий МБДОУ д\с №1

Рабочая программа по обучению

русскоязычных детей татарскому языку

средней, старшей и подготовительной группе

на 2015-2016 учебный год

I квл. кат. Давлетшина Н.Н.

2.Норматив документлар исемлеге. 3

3.Программаның максаты һәм бурычлары. 4

4 Программа принциплары. 5

5.Татар телен өйрәтүдә кулланыла торган чаралар. 5

6.Эш төрләре һәм формалары. 6

7.Татарча сөйләшергә өйрәткәндә куелган минимум бурычлар. 6

8. Тәрбияләнүче балаларның яшь һәм индивидуаль үзенчәлекләре. 7-10

— “Минем өем” проекты (4-5 яшь). 15

— “Уйный – уйный үсәбез” проекты (5-6 яшь). 17

— “Без инде хәзер зурлар, мәктәпкә илтә юллар” проекты (6-7 яшь). 19

11.Эшчәнлекне үткәрү челтәре. 21

12. Якынча комплекс-тематик план

Уртанчылар төркеме. 24-28

Зурлар төркеме. 28-32

Мәктәпкә әзерлек төркеме. 32-35

— Сүзлек белән эшләү. 36

— Аралашуга чыгу өчен нәтиҗәле чаралар булып аудиоязмалар, эш дәфтәрләре, анимацион сюжетлар тора. 38

Күрсәтмә, таратма материаллар:

— “Минем өем” проекты (4-5 яшь). 39

— “Уйный – уйный үсәбез” проекты (5-6 яшь). 39

— “Без инде хәзер зурлар, мәктәпкә илтә юллар” проекты (6-7 яшь). 41

— “Минем өем” проекты (4-5 яшь). 42

— “Уйный – уйный үсәбез” проекты (5-6 яшь). 42

— “Без инде хәзер зурлар, мәктәпкә илтә юллар” проекты (6-7 яшь). 43

— “Минем өем” проекты (4-5 яшь). 44-50

— “Уйный – уйный үсәбез” проекты (5-6 яшь). 50-54

— “Без инде хәзер зурлар, мәктәпкә илтә юллар” проекты (6-7 яшь). 54-59

Файдаланылган әдәбият. 60

“ Татарстан Республикасы халыклары телләре турында” Татарстан Республикасы Законында һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы дәүләт программасында мәктәпкәчә милли белем бирү өчен кирәкле шартлар булдыру каралган. Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты карары нигезендә кабул ителгән 2010 – 2015 елларда мәгарифне үстерү стратегиясендә (30.12.2010, №1174) – мәктәпкәчә тәрбия һәм белем бирү учреждениеләре өчен рус һәм башка милләт балаларын татарча сөйләшергә өйрәтү программасы, укыту-методик комплектлары (УМК) төзү бурычы куелды.

Балалар бакчасында рус һәм башка милләт балаларын татарча сөйләшергә өйрәтү программасы (алга таба программа) “Мәктәпкәчә төп гомуми белем бирү программасы структурасына Федераль дәүләт таләпләре”нә (РФ Мәгариф һәм фән министрлыгының 23.11.2009 елда 655 нче карары) нигезләнеп төзелде.

Программа 4 яшьтән 7 яшькә кадәр булган рус телле балаларның татарча аралашырга өйрәтү эшчәнлекләрен үз эченә ала. Программа мәктәпкәчә яшьтәге баланың үсеш закончалыкларына, шәхси һәм эшлекле якын килү турындагы фундаменталь тикшеренүләргә, тел өйрәтү процессында методик стандарт итеп кабул ителгән коммуникатив технология принципларына, сөйләм барлыкка килү концепциясенә (Л. С. Выготский, В. В. Давыдов, Е. И. Пассов, П. Я. Гальперин), гамәли эшкәртмәләр һәм методик киңәшләргә, мәктәпкәчә мәгариф системасы эшчәнлеген ачыклаучы норматив хокукый актлар, нигезләмәләренә көйләнгән.

2.Норматив документлар исемлеге

Федеральный закон от 29.12.2012 N 273-ФЗ (ред. от 23.07.2013) «Об образовании в Российской Федерации»,

ФЗ от 24.07.1998 № 124 – ФЗ (редакция от 25.11.2013 г.) «Об основных гарантиях ребенка в Российской Федерации»,

Приказ Минобрнауки РФ от 17.10.2013 «Об утверждении федерального государственного образовательного стандарта дошкольного образования»,

Постановление Главного государственного санитарного врача РФ от 15.05.2013 N 26 «Об утверждении СанПиН 2.4.1.3049-13 «Санитарно-эпидемиологические требования к устройству, содержанию и организации режима работы дошкольных образовательных организаций»

Приказ Министерства труда и социальной защиты РФ от 18.10.2013 №544 «Об утверждении профессиональных стандартов педагога»;

ФГОС дошкольного образования (утверждено Советом Минобрнауки РФ 28.08.2013 г.).

Профессиональный стандарт педагога (педагогическая деятельность в сфере дошкольного, начального общего, основного общего, среднего общего образования). (Приказ Министерства труда и социальной защиты РФ от 18.10.2013. №544н).

Комментарии к ФГОС дошкольного образования (методические рекомендации Минобрнауки России от 28.02.2014 г. №08-249)

Согласно приказу Министерства народного образования ТАССР № 108 от 04.03.1991 года «О мерах по улучшению изучения родного языка в дошкольных учреждениях» введены ставки воспитателя (по обучению детей татарскому языку) на 6 групп, с условиями оплаты по действующему законодательству.

Н ОД по обучению детей родному, татарскому (русскому) языкам в дошкольных образовательных учреждениях организуется в соответствии с методическими рекомендациями МО и Н РТ №15588/13 от 08.11.2014 г.

Положение о кабинете татарского языка.

Постановление от 30.12.2010г. №1174 «Об утверждении стратегии развития образования в республике Татарстан на 2010-2015 годы «Киләчәк», «Будущее».

Закон Республики Татарстан «О языках народов Республики Татарстан». Приказ от 29.06.2001г. № 463 «О мерах по улучшению изучения родного, татарского, русского языков в ДОУ».

Закон РТ от 12.01.2013г. №1-ЗРТ «Об использовании татарского языка как государственного языка Республики Татарстан». 4.5. Методические рекомендации № 15588/13 от 08.11.2013г. по организации обучения детей татарскому и русскому языкам в дошкольных образовательных организациях. 4.6. Методические рекомендации № 4886/8 от 05.08.2008г. по организации обучения детей татарскому (русскому) языкам в дошкольных образовательных учреждениях.

Письмо от 29 января 2013 г. № 968/13 «Об эффективном внедрении новых УМК». 4.8. Письмо от 6 февраля 2012 г. № 1279/12 «Об обеспечении ДОУ новыми УМК» с приложением.

“ Балалар бакчасында рус балаларына татар теле өйрәтү: программа, методик киңәшләр, диагностика»/ «Обучение русскоязычных детей татарскому языку в детском саду», авт. З.М. Зарипова, Р.Г. Кидрячева, Р.С. Исаева и др.

Учебно-методический комплект «Говорим по-татарски» («Татарча сөйләшәбез»), по обучению русскоязычных детей 4-7 лет татарскому языку, авторы Зарипова З.М., Исаева Р.С., Кидрячева Р.Г.

Региональная программа дошкольного образования, авт. Р.К. Шаехова.

3.Программаның максаты һәм бурычлары:

-Татар теленә кызыксыну уяту, аралашу теләге тудыру.

-Үзара һәм зурлар белән көндәлек тормышта татарча аралашуга чыгу.

-Балаларның көнкүрешкә, җәмгыятькә кагылышлы сүзләр исәбенә сөйләмнәрен баету, сүз һәм сүзтезмәләрне төрле ситуацияләрдә кулланышка кертү.

1. Сүз байлыгы булдыру, сөйләм күнекмәләрен формалаштыру, активлаштыру һәм камилләштерү, сөйләмне аралашу чарасы буларак файдалана белү күнекмәләренә өйрәтү.

2. Диалогта катнаша белү, көндәлек яшәештә аралашу, балада үзенең сөйләме белән кызыксыну һәм сизгерлек уяту, хәтер, зиһен үстерү.

3. Сөйләм әдәбе (сорау, гозер, мөрәҗәгать итү, рәхмәт белдерү, исәнләшү, саубуллашу) кагыйдәләрен камилләштерү.

Коммуникативлылык принцибы – балаларны татар телен аралашу чарасы буларак куллануга әзерләүгә корылган. Телне фән буларак түгел, ә аралашу чарасы буларак өйрәтү;

Тел өйрәтү, тәрбия һәм үстерү бурычларының бер-берсе белән тыгыз бәйләнештә тормышка ашыру принцибы;

Дәвамчанлык принцибы – балалар бакчасы һәм башлангыч мәктәптә эзлеклелекне күздә тоту;

Күрсәтмәлелек принцибы – тел өйрәтүне көндәлек тормыштагы һәр төрле эшчәнлеккә бәйле рәвештә, аларның тирә-юньне танып белүенең төп чарасы булып торган уен аша үткәрү;

Интеграция принцибы – һәр сөйләм төренең үз үзәнчәлеген исәпкә алу, тәрбияче сөйләмен техник чаралар ярдәмендә (аудио, видеоязмада) тыңлау (аудирование), тел үзәнчәлекләрен төрле күнегүләрдә бирү, балаларның диалогик сөйләмен үстерү.

5.Татар телен өйрәтүдә кулланыла торган чаралар.

Эшчәнлек эшкәртмәләре, диагностик материаллар.

Тавышлы күрсәтмәлелек (һәр проект өчен аудиоязмалар, анимацион сюжетлар, мультфильмнар).

Картиналы һәм картиналы-дидактик күрсәтмәлелек (таратма һәм күрсәтмә рәсемнәр, җырлы-биюле уеннар, театр эшчәнлеге өчен материаллар.

Символик, график күрсәтмәлелек (пиктограммалар).

Күләмле күрсәтмәлелек (макетлар, муляжлар, уенчыклар)

6.Эш төрләре һәм формалары.

Программа бурычларын үтәүдә эш формаларының, практик гамәли алымнарның, чараларның әһәмияте зур. Төп эш төрләре булып түбәндәгеләр тора:

Предметлар белән эш: тасвирлау, уенчык белән диалог төзү, уен һәм әкиятләрдә катнашу.

Рәсемнәр белән эш: тасвирлау, үстерешле диалог.

Әйлән-бәйлән, җырлы-биюле уеннар өйрәнү (аудиоязмага таянып).

Театральләштерү, сәхнәләштерү (бармак театры, битлекләр, костюмнар, театр күрсәтү (әти-әниләргә, башка төркем балаларына).

Хәрәкәтле уеннар: туп белән уеннар, “Командир” уены, әйлән-бәйлән уен, зарядка уеннары.

Иҗади һәм ситуатив уеннар: рольле уеннар, интервью, ситуатив күнегүләр.

Ситуатив, логик күнегүләрне ишетеп, аңлап эшләү.

Үстерелешле диалоглар (зурлар һәм яшьтәшләре белән үзара аралашу).

Аудиоязмалар тыңлау, кушылып әйтү, җырлау, кабатлау, ишеткән сүзне рәсемдә табып күрсәтү.

Анимацион сюжетлар, мультфильмнар карау.

Программа өч проектны һәм аларның төп максатларын һәм бурычларын үз эченә ала:

Максат: Татар теленә кызыксыну уяту, аралашу теләге тудыру.

Бурычлар: 1. Сүз байлыгы булдыру, сөйләмдә активлаштыру.

2. Гади диалогта катнаша белү, хәтер, зиһен үстерү.

3. Бер – береңне тыңлау, ишетү сыйфатлары тәрбияләү.

“ Уйный – уйный үсәбез” проекты (5-6 яшь).

Максат: Үзара һәм зурлар белән көндәлек тормышта татарча аралашуга чыгу.

Бурычлар: 1. Сүз байлыгын арттыру, сөйләм күнекмәләре формалаштыру.

2. Гади сорауларны аңлап җавап бирү, мөрәҗәгать итә белү, көндәлек яшәештә аралашу.

3. Әдәпле итеп кара-каршы сөйләшә белү күнекмәләрен тәрбияләү.

“ Без инде хәзер зурлар, мәктәпкә илтә юллар” проекты (6-7 яшь).

Максат: Балаларның көнкүрешкә, табигатькә, җәмгыятькә кагылышлы сүзләр исәбенә сөйләмнәрен баету, сүз һәм сүзтезмәләрне төрле ситуацияләрдә кулланышка кертү.

Бурычлар: 1.Сөйләмне аралашу чарасы буларак камилләштерү, файдалана белү күнекмәләренә өйрәтү.

2. Мөстәкыйль фикер йөртергә, җавап бирергә күнектерү, балада үзенең сөйләме белән кызыксыну һәм сизгерлек уяту.

3. Сөйләм әдәбе (сорау, гозер, мөрәҗәгать итү, рәхмәт белдерү, исәнләшү, саубуллашу) кагыйдәләрен камилләштерү.

Укыту методик комплектының эчтәлеге.

Һәр проект түбәндәгеләрне үз эченә ала:

балалар һәм әти-әниләр өчен эш дәфтәрләре;

күрсәтмә, таратма материаллар;

8.Тәрбияләнүче балаларның индивидуаль һәм яшь үзенчәлекләре

Вторая группа раннего возраста (иң кечкенәләр төркеме)

Первая младшая группа (2-3 года) (беренче кечкенәләр төркеме)

Средняя группа (4-5 лет) №4 (уртанчы төркеме)

Старшая группа (5-6 лет) № 4 (зурлар төркеме)

Подготовительная к школе группа (6-7лет) №6 (мәктәпкә әзерлек төркеме)

5 яшьтән алып 6 яшькәчә балаларның яшь үзенчәлекләре. Бу яшьтәге балалар уен башыннан рольләрне бүлеп, шушы рольгә кереп уен ахырына кадәр уйный алалар. Уен барышында үзара мөнәсәбәт эчтәлеге буенча да, интонациясе буенча да рольгә туры килгән аралашу белән үрелеп бара. Балаларның чынлыкта аралашкан сөйләм теле, роль сөйләм теленнән аерылып тора. Балалар социаль мөнәсәбәтләрне аңлый башлыйлар, кайсыдыр роль башкалар белән чагыштырганда алар өчен якынрак була. Рольләр бүлгәндә төрле конфликтлар чыгарга мөмкин. Уен тирәлеге оешканлыгы күзәтелә, “үзәк” һәм “периферия” аерылып чыга. (“Больница” уенында үзәк – врач кабинеты, “Парихмахерская” уенында – чәч кисү залы – үзәк, көтү залы – периферия). Уеннарда балаларның эш гамәлләре күпкырлыга әйләнә. Сөйләм үсеше дәвам итә, бигрәк тә аваз ягы. Балалар сызгырулы, сонор һәм чыжылдаучы авазларны дөрес әйтә башлыйлар. Фонематик ишетү сәләте, сәнгатьле сөйләм теле көндәлек тормышта, сюжетлы рольле уеннарда үсә. Баланың аңга алуы катлаулы формалы объектларны анализлый алуыннан чыгып характерлана; гомумиләштерү, күз аллау, ирекле игътибар сәләте, сөйләме, “Мин” үсеш ала.

10. Балаларга татар теле өйрәтү программасы

М а к с а т: Татар телен ә кызыксыну уяту, аралашу тел ә ге тудыру.

1. Сүз байлыгы булдыру, сүзләрне сөйләмдә активлаштыру.

3. Бер-береңне тыңлау, ишетү сыйфатлары тәрбияләү.

4–5 яшьлек балаларга татар теле өйрәтү бурычлары

«Минем өем» проекты темалары («Гаилә», «Ашамлыклар», «Уенчыклар», «Саннар») буенча бирелгән лексиканы төрле ситуацияләрдә ишетеп, аңлап куллана белергә өйрәтү, сөйләм күнекмәләре булдыру.

Балаларның тирә-юнь күзаллавын киңәйтә бару, югарыда күрсәтелгән темага караган сүзләр хисабына сүз байлыгын арттыру өстендә эшләү, татар телендә сөйләшә башлау теләге уяту.

Сүзләрне актив үзләштерүләренә ирешү өчен, әйбер исемнәренең мәгънәсен аңлату һәм аларны дөрес әйтү күнегүләре эшләү. Иң якын кешеләр (әти, әни, бабай, әби, малай, кыз), яраткан уенчыклар (туп, машина, курчак, эт, песи куян, аю), ашамлыклар (алма, ипи, сөт, чәй) һәм саннар (бер, ике, өч, дүрт, биш) хисабына сүзлекне баету һәм активлаштыру. Өйрәнгән сүзләрне аерым, күмәк, тәрбияче ярдәмендә кабатлый белү күнекмәләре булдыру (Алма бир. Мә, алма).

Бу кем? Бу нәрсә? сорауларына аңлап җавап бирергә өйрәтү.

Нинди? соравын аңларга, дөрес җавап бирергә. өйрәтү

– Туп нинди? – Кечкенә.

– Машина нинди? – Матур.

Әйбернең билгесен ачыклау максаты белән куела торган сорауларны аңларга һәм сөйләмдә җавап кайтарырга өйрәтү (зур, матур, йомшак, кечкенә, чиста, әйбәт, пычрак, тәмле).

– Туп нинди? – Туп түгәрәк (зур, матур, кечкенә, чиста, әйбәт).

Тәрбияче әйткән сүзләрне, кыска фразаларны балаларның кабатлап әйтә белүләренә ирешү өстендә эшләү. Аларның өлкәннәр кушкан катлаулы булмаган биремнәрне аңлап үти белүләренә ирешү (мә, бир, утыр, аша, эч, уйна, ю, ал).

Тәрбияче әйткән билге буенча предметны табу, күрсәтә белергә өйрәтү. Зур машина(ны) ал. Тәмле алма бир. Үз исемен дөрес әйтә, исәнләшә, саубуллаша белергә өйрәтү, сүзләрне дөрес, урынлы куллану. Исәнме!

– Сау булыгыз! Мин – кыз.

– Мин – Оля. Мин – малай.

Таныш предметларның исемнәрен ныгыту, куелган сорауга раслау, инкарь итү сүзләрен (әйе, юк) дөрес кулланырга өйрәтү.

Мин, син алмашлыкларын аңларга һәм урынлы кулланырга өйрәтү.

Источник

Электронное образование Республики Татарстан

Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение «Детский сад №120 комбинированного вида» Советского района города Казани

Визитная карточка

аннотация к рабочей программе воспитателя по обучению татарскому языку

АННОТАЦИЯ К РАБОЧЕЙ ПРОГРАММЕ ВОСПИТАТЕЛЯ ПО ОБУЧЕНИЮ ДЕТЕЙ ТАТАРСКОМУ (РОДНОМУ) ЯЗЫКУ

Рабочая программа воспитателя по обучению детей татарскому языку является нормативным управленческим документом педагога, характеризует систему организации коррекционной образовательной деятельности воспитателя, является индивидуальным инструментом педагогической деятельности, предусматривает наиболее оптимальные и эффективные для конкретных групп воспитанников содержание, формы, методы и приемы организации воспитательного и образовательного процесса с целью получения наиболее эффективного результата.

Рабочая программа воспитателя по обучению татарского языка составляется на основе адаптированной образовательной программы МБДОУ «Детский сад № 120». Такой подход требует ежегодного обновления содержания рабочей программы воспитателя по татарскому языку дошкольного образовательного учреждения.

Содержание Программы в соответствии с требованиями Стандарта включает два основных раздела – целевой и содержательный.

Целевой раздел Программы определяет ее цели и задачи в соответствии с ФГОС дошкольного образования, принципы и подходы к формированию программы, характеристика особенностей развития воспитанников дошкольного возраста, целевые ориентиры освоения программы.

Содержательный раздел Программы включает описание:

Вариативная часть Программы разработана в соответствии с Региональной программой дошкольного образования «Сөенеч» – «Радость познания» под ред. Шаеховой Р.К., 2016г. Вариативная часть направлена напроектирование социальных ситуаций развития ребенка с использованием средств национальной культуры, обеспечивающих успешную социализацию, мотивацию и поддержку индивидуальности детей через общение на языке татарского народа, в том числе с представителями других национальностей, народную игру, познание родного края и другие формы активности.

Организационный раздел Программы описывает систему условий реализации образовательной деятельности, необходимых для достижения целей Программы, планируемых результатов ее освоения в виде целевых ориентиров, а также особенностей образовательной деятельности, а именно описание:

Программа состоит из обязательной части, которая составляет 60% от ее общего объема и

части, формируемой участниками образовательного процесса, и составляет 40 %. Обе части являются взаимодополняющими и необходимыми с точки зрения реализации требований ФГОС ДО.

Обязательная часть программы, в соответствии с которой осуществляется образовательный процесс в ДОУ, выстроен в соответствии с ФГОС ДО.

Для реализации основной цели определены следующие задачи программы:

(п.2.1. и 1.6 ФГОС дошкольного образования)

Цель: Развитие личности детей дошкольного возраста в различных видах общения и

деятельности с учётом их возрастных, индивидуальных, психологических и физиологических особенностей.

Задачи:

Принципы и подходы к формированию Программы

В основе реализации основной образовательной программы лежит культурно-исторический и системно-деятельные подходы к развитию ребенка, являющиеся методологией ФГОС, который предполагает:

индивидуализация дошкольного образования (в том числе одаренных детей и детей с ограниченными возможностями здоровья);

содействие и сотрудничество детей и взрослых, признание ребенка полноценным участником (субъектом) образовательных отношений;

поддержку инициативы детей в различных видах деятельности; партнерство в семье;

приобщение детей к социокультурным нормам, традициям семьи, общества и государства; формирование познавательных интересов и познавательных действий ребенка в различных видах деятельности;

возрастную адекватность (соответствие условий, требований, методам возрасту и особенностям развития);

учет этнокультурной ситуации развития ребенка;

обеспечение дошкольного общего и начального общего образования.

Основная образовательная программа МАДОУ «Детский сад № 70» разработана в соответствии с основными принципами и ценностями личностно-ориентированного образования.

Целевые ориентиры части формируемой участниками образовательных отношений

В возрасте 4 – 5 лет объём словарного запаса: 62 слова татарского языка. В возрасте 5 – 6 лет объём словарного запаса: 107 слов татарского языка. В возрасте 6 – 7 лет объём словарного запаса: 167 слов татарского языка.

Освоение примерной основной образовательной программы не сопровождается проведением промежуточной и итоговой аттестаций воспитанников. Оценка индивидуального развития детей может проводиться педагогом в ходе внутреннего мониторинга становления основных (ключевых) характеристик развития личности ребенка, результаты которого могут быть использованы только

для оптимизации образовательной работы с группой дошкольников и для решения задач индивидуализации образования через построение образовательной траектории для детей, испытывающих трудности в образовательном процессе или имеющих особые образовательные потребности.

Мониторинг осуществляется в форме регулярных наблюдений педагога за детьми в повседневной жизни и в процессе непосредственной образовательной работы.

Источник

Рабочая программа по татарскому языку в ДОУ

Сарман муниципаль районы м униципаль бюджет мәктәпкәчә

белем бирү оешмасы – гомуми үстерешле Җәлил бистәсенең

4нче “Кызыл калфак”балалар бакчасы

Заведующий МБДОУ № 4

____________ Сахина В.Г.

«___»_______________201 5 г.

Принято на заседании педагогического совета

о т «____»____________201 5 г.

укыту эш программасы

Программаны төзеде татар теле тәрбиячесе Рахматова Айгөл Фаил кызы

1. Максатлар бүлеге. 3

Эш программасының максаты һәм бурычлары. 4

Эш программасының принциплары. 5

1.2. Ел ахырында үзләштерелергә тиешле белем һәм күнекмәләр. 5

2. Эчтәлек бүлеге. 7

2.1. Тәрбия һәм белем бирү эшчәнлегенең эчтәлеге. 7

2.2. Эш төрләре һәм формалары. 7

2.3. Еллык комплекслы – тематик планы. 8

2.4. Ата- аналар белән эш. 9

3. Оештыру бүлеге. 9

3.3. Үстерешле әйләнә-тирә. 10

3.5. Эшчәнлекләр расписаниясе. 11

1. Кулланылган әдәбият исемлеге. 13

1. Максатлар бүлеге

“ Татарстан Республикасы халыклары телләре турында” Татарстан Республикасы Законында һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы дәүләт программасында мәктәпкәчә милли белем бирү өчен кирәкле шартлар булдыру каралган. Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты карары белән кабул ителгән 2010 – 2015 елларда мәгарифне үстерү стратегиясендә (30.12.2010, №1174) – мәктәпкәчә тәрбия һәм белем бирү учреждениеләре өчен рус телле балаларны татарчага өйрәтү программасы, укыту-методик комплектлары (УМК) төзү бурычы куелды.

Балалар бакчасында татар теленә өйрәтү программасы (алга таба программа) “Мәктәпкәчә төп гомуми белем бирү программасы структурасына Федераль дәүләт таләпләре”нә (РФ Мәгариф һәм фән министрлыгының 23.11.2009 елда 655 нче карары нигезендә расланган) нигезләнеп төзелде.

Программа 4 яшьтән 7 яшькә кадәр булган рус телле балаларның татарча аралашырга өйрәтү эшчәнлекләренең эчтәлеген чагылдыра. Программа мәктәпкәчә яшьтәге баланың үсеш закончалыкларына, шәхси һәм эшлекле якын килү турындагы фундаменталь тикшеренүләргә, тел өйрәтү процессында методик стандарт итеп кабул ителгән коммуникатив технология принципларына (Л. С. Выготский, П. Я. Гальперин, В. В. Давыдов, Е. А. Пассов) чагылыш тапкан фәнни тикшеренүләргә, гамәли эшкәртмәләр һәм методик киңәшләргә, мәктәпкәчә мәгариф системасы эшчәнлеген ачыклаучы норматив хокукый актлар, нигезләмәләренә көйләнгән.

Мәктәпкәчә яшьтәге балаларга татар телен өйрәтү аларның билгеле бер күләмдә сүз байлыгын булды рудан башлана. Шуны истә тотып, программада һәр төркем һәм һәр квартал өчен якынча сүзләр исем леге бирелә. Әлбәттә, балаларның татар телен бе лү дәрәҗәләренә карап, тәрбияче ул сүзләрнең са нын бераз арттыра яки киметә, аларны активлашты ру өстендә эшләүгә өстәмә вакыт бирә ала. Программада бирелгән якынча сүзләр исемлеге тәр биячегә квартал саен яки ел ахырында балалар ның татар телен аңлау һәм сөйли белү дәрәҗәлә рен билгеләү өчен дә ярдәм итәчәк. Татар теленең аваз төзелешен өйрәткәндә төп игътибар авазлар ны ишетә һәм аера, аларны дөрес итеп әйтә белү күнекмәләре булдыруга ярдәм итә. Татар һәм рус телләрендәге басым, интонация аерымлыклары да игътибардан читтә калмаска тиеш. Грамматик кон струкцияләр, сөйләм үрнәкләре, балаларның яшь үзенчәлекләрен, мөмкинлекләрен, хәзерлек дәрәҗәлә рен исәпкә алып тәкъдим ителә. Балаларда аеруча тартым конструкциясе, төшем килешендәге исемнәр не куллану зур кыенлык тудыра. Шунлыктан бу мате риалны өйрәнүгә тәрбияче җитди игътибар итәргә тиеш. Аларны активлаштыру һәм ныгытуга да вакыт күбрәк бирергә кирәк. Билгеле булганча, балалар тор мышында уен зур урын алып тора. Шуңа күрә про граммада балаларның татар теле дәресләрендә ал ган белем һәм күнекмәләрен ныгыту өчен күп төр ле уеннар (сүзле, дидактик, сюжетлы, рольле, хәрәкәтле, һ.б.) тәкъдим ителә. Аларга һәр шөгылдә дә мөрәҗа гать итәргә кирәк.

Балалар бакчасында тел өйрәтү эше методика фәнендә аерым бер өлкә. Бакчада балаларның телне белү дәрәҗәсе төрле. Икенче телне кайчан өйрәтә башларга? Практикада күрсәткәнчәдел өйрәтүдә өч төрле ысул кулланыла:

1) ике телне бер үк вакытта өйрәтү;

2) ана телен үзләштергәннән соң өйрәтә башлау;

3) мәктәптә генә өйрәнә башлау.

Беренче ысул гамәлендә ике тел параллель рәвештә берничә ел өйрәтелә. Өйрәнү вакытында, ягъни бала аралашканда, ике тел дә кулланыла. Бала, мәктәпкә барганда, ике телне дә үзләштергән була.

Икенче ысул шуннан гыйбәрәт: бала, ике телне ишетсә дә, бары бер телдә генә аралаша, аны үзләштергәч, икенче тел үзләштерелә башлый, димәк, ана телен яхшы үзләштергәч кенә, икенчесе өйрәнелә. Сөйләм һәр ике телдә дә бертигез үсми.

Өченче ысул буенча, икенче телнең мәктәпкә кергәч кенә үзләштерелүе күздә тотыла. Бу ана теленә таянып эшләнә.

Безнең фикеребезчә, баланы икенче телгә өйрәтүне мәктәпкәчә яшьтән башлау мөһим. Моның өчен, билгеле, мәктәпкәчә яшьтәге балаларга тел өйрәтүнең махсус методикасы эшләнгән һәм тәрбиячеләр аның методлары, алымнары белән тулысынча коралланган булырга тиешләр.

Эш программасының максаты һәм бурычлары

Тәкъдим ителә торган программа түбәндәге эш төрләрен һәм бурычларын үз өстенә ала:

1. Сүз байлыгын үстерү һәм активлаштыру.

2. Авазларны ишетә һәм аера белергә,шулай ук татар теле өчен генә хас булган авазларны дөрес әйтергә өйрәтү.

3. Грамматик күнекмәләр формалаштыру.

4. Җөмләләрне дөрес төзергә өйрәтү.

5. Бәйләнешле сөйләм күнекмәләре булдыру.

6. Татар балалар әдәбияты һәм фольклоры үрнәкләре белән таныштыру.

7. Татар халык мәдәнияте турында төшенчә бирү.

Программа таләп иткән бурычларны тормышка ашыруда кулланылган барлык методлар һәм алымнар, балаларны татар телен аралашу чарасы буларак кулланырга әзерләүгә юнәлдерә. Програм мада бирелгән якынча сүзләр исемлеге тәрбиячегә квартал саен яки ел ахырында балаларның татар телен аңлау һәм сөйләү дәрәҗәсен билгеләү өчен дә ярдәм итә.

Балаларны татар (рус) теленә уртанчылар төркеменнән өйрәтә башларга тәкъдим ителә. Бу яшьтәге балаларга тел өйрәтү өчен атнасына 15 әр минут, зурлар төркемендә 25 әр минут, мәктәпкә әзерлек төркемендә 30 ар минутлы өчәр шөгыль бирелә. Бу вакытны эш төрләре буенча тәрбияче планлаштырылган тәрбия һәм белем бирү процессына яраклаштырып бүлә.

Безгә, тәрбиячеләргә, татар (рус) телен өйрәнүче мәктәпкәчә яшьтәге балаларның телне ясалма тудырылган тел мохитендә үзләштерүләрен онытмаска кирәк. Тел мохите үстерешле характерда булырга тиеш. ”Үстерешле тел мөхите” төшенчәсе баланың үз тел тирәлеген (тел мөхите), шулай ук үстерешле предметлы мөхитне (тирәлекне) дә үз эченә ала. Шул кануннарга нигезләнеп, безнең балалар бакчасында да, татар (рус) телен өйрәтү шөгыльләре өчен махсус бүлмә булдырылды. Бу бүлмәдә РФ һәм ТР дәүләт символлары, туган шәһәр, башкаладагы истәлекле урыннарның фотографияләре, татар (рус) халкының декоратив-гамәли сәнгать үрнәкләре сүрәтләнгән альбомнар, үстерешле уеннар, балаларның төрле рәсемнәре, проектлары, кирәкле мәгълүматларны истәкалдырырга ярдәм итә торган схемалар, татар халык әкиятләренең геройлары (уенчыклар), балалар матур әдәбияты, аудио-, видеоязмалар һ.б. бар.

Эш программасының принциплары

Коммуникативлылык принцибы – балаларны татар телен аралашу чарасы буларак куллануга әзерләүгә корылган. Телне фән буларак түгел, ә аралашу чарасы буларак өйрәтү.

Интеграция һәм дифференциация принцибы – һәр сөйләм төренең үз үзәнчәлеген исәпкә алу, тәрбияче сөйләмен техник чаралар ярдәмендә (аудио-, видеоязмада) тыңлау (аудирование), тел үзәнчәлекләрен төрле күнегүләрдә бирү, балаларның диалогик сөйләмен үстерү.

Күрсәтмәлелек принцибы – тел өйрәтүне көндәлек тормыштагы һәр төрле эшчәнлеккә бәйле рәвештә, аларның тирә-юньне танып белүенең төп чарасы булып торган уен аша үткәрү.

Тел өйрәтү, тәрбия һәм үстерү бурычларының бер-берсе белән тыгыз бәйләнештә тормышка ашыру принцибы.

Барлык белем бирү өлкәләрен берләштерү (интегральләштерү) принцибы: аралашу, танып-белү, социальләштерү, физик культура, сәламәтлек, хезмәт, иминлек, матур әдәбият, иҗади сәнгать, музыка.

Дәвамчанлык принцибы – балалар бакчасы һәм башлангыч мәктәптә эзлеклелекне күздә тоту.

Белем бирүне комплекслы-тематик принципка корып оештыру.

1. 2. Ел ахырына үзләштерелергә тиешле белем һәм күнекмәкләр

Уртанчылар төркеме “МИНЕМ ӨЕМ”

1. Татар теленә кызыксыну уяту, аралашу теләге тудыру.

2. « Минем өем » проекты буенча өйрәнгән лексиканы сөйләмдә кулланырга өйрәтү.

4. Боерыкны аңлап үтәү һәм куллана белүләренә ирешү (кил, утыр, сикер, ю, аша, эч).

1. Сүз байлыгы булдыру, сөйләмдә активлаштыру.

2. Гади диалогта катнаша белү, хәтер, зиһен үстерү.

3. Бер-береңне тыңлау, ишетү сыйфатлары тәрбияләү.

Зурлар төркеме “УЙНЫЙ – УЙНЫЙ ҮСӘБЕЗ”

1. Үзара һәм зурлар белән көндәлек тормышта татарча аралашуга чыгу.

2. Уйный – уйный үсәбез » проекты буенча өйрәнгән лексиканы сөйләмдә кулланырга өйрәтү.

4. Боерыкны бирә белү (кил, утыр, сикер, уйна, ю, аша, эч, ки, сал).

5. Уен ситуацияләрендә үзлектән сорау бирә белү (Нәрсә кирәк? Нинди? Ничә?)

6. Аралаша белү (ягымлы сүзләр әйтү, чакыру, сыйлау, сорап алу, тәкъдим итү, инкаръ итү, раслау).

1. Сүз байлыгын арттыру, сөйләм күнекмәләре формалаштыру.

2. Гади сорауларны аңлап җавап бирү, мөрәҗәгать итә белү, көндәлек яшәештә аралашу.

3. Әдәпле итеп кара-каршы сөйләшә белү күнекмәләрен тәрбияләү.

Мәктәпкә әзерлек төркеме “БЕЗ ИНДЕ ХӘЗЕР ЗУРЛАР – МӘКТӘПКӘ ИЛТӘ ЮЛЛАР”

1. Балаларның көнкүрешкә, табигатькә, җәмгыятькә кагылышлы сүзләр исәбенә сөйләмнәрен баету, сүз һәм сүзтезмәләрне төрле ситуацияләрдә кулланышка кертү.

2. «Без инде хәзер зурлар, мәктәпкә илтә юллар» проекты буенча өйрәнгән лексиканы сөйләмдә куллану (өйрәнгән темалар буенча биш – алты рәсем яисә предмет күрсәтелә, татарча исемнәрен әйтергә кушыла).

3. Ягымлы сүзләр куллануларына ирешү: («исәнме», «исәнмесез», «сау бул», «сау булыгыз», «рәхмәт», «зур рәхмәт», «хәерле көн», «хәлләр ничек?», «әйбәт»).

4. Боерыкны бирә белүләренә ирешү (кил, утыр, сикер, уйна, ю, аша, эч, ки, сал, бие, җырла, йөгер, йокла).

5. Уен ситуацияләрендә үзлектән сорау куя белү күнекмәләрен булдыру (Нәрсә кирәк? Нинди? Ничә? Син кем? Бу кем? Бу нәрсә? Нишли? Кая барасың?).

1. Сөйләмне аралашу чарасы буларак камилләштерү, файдалана белү күнекмәләренә өйрәтү.

2. Мөстәкыйль фикер йөртергә, җавап бирергә күнектерү, балада үзенең сөйләме белән кызыксыну һәм сизгерлек уяту.

3. Сөйләм әдәбе (сорау, гозер, мөрәҗәгать итү, рәхмәт белдерү, исәнләшү, саубуллашу) кагыйдәләрен камилләштерү.

2.1. Тәрбия һәм белем бирү эшчәнлегенең эчтәлеге

Методик кулланмада ФГОС буенча өч белем бирү өлкәсе: танып белү, коммуникация (сөйләм үстерү), матур әдәбият белән таныштыру карала. Белем бирү өлкәләрен үзләштерү гомум кабул ителгән педагогик принципларга нигезләнә. Эшчәнлек конспектлары үстерешле белем бирү, белем бирү барышында тәрбияләү, фәннилек, эзлеклелек һәм системалылык, аңлаешлылык, балаларның яшь үзенчәлекләрен исәпкә ала. Дүртенче яшьтәге балалар белән оештырылган эшчәнлек уен характерын ала. Шундый формаларның берсе булып бармак уеннары тора. Хәрәкәтләнү активлыгы югарырак булган саен, балаларның сөйләме тизрәк һәм яхшырак үсеш ала, сөйләм сыйфаты, төрлелеге белән аерылып тора. Бармак уеннары баш мие эшчәнлегенә, интеллект үсешенә уңай йогынты ясый, гуманлылык, күрсәтмәлелек һ.б. төп педагогик принципларга таянып үткәрелә. Эшчәнлек төрләрен оештыру федераль дәүләт таләпләрендә каралган интегратив сыйфатлар формалаштыруга: физик яктан үсеш алган, төп культура-гигиена күнекмәләрен үзләштергән; кызыксынучан, актив; интеллектуаль һәм шәхси бурычларны чишә, кеше хәленә керә белүчән, эмоциональ; өлкәннәр һәм яшьтәшләре белән аралашу ысулларын, чараларын үзләштергән; үзе, гаиләсе, әйләнә-тирәсе беренчел күзаллауларга ия булган; элементар гомум кабул ителгән нормаларны, үз-үзеңне тоту кагыйдәләрен үзләштергән; беренчел кыйммәткә ия булган күзаллаулар нигезендә үзенең тәртибе белән идарә итүгә һәм үз гамәлләрен планлаштыруга сәләтле; өйрәтү эшчәнлегенең универсаль нигезләрен үзләштергән бала шәхесе тәрбияләүгә юнәлдерелә.

2.2. Эш төрләре һәм формалары

Программа бурычларын үтәүдә эш формаларының, практик гамәли алымнарның, чараларның әһәмияте зур. Төп эш төрләре булып түбәндәгеләр тора:

Предметлар белән эш: тасвирлау, уенчык белән диалог төзү, уен һәм әкиятләрдә катнашу.

Рәсемнәр белән эш: тасвирлау, үстерешле диалог.

Әйлән-бәйлән, җырлы-биюле уеннар өйрәнү (аудиоязмага таянып).

Театральләштерү, сәхнәләштерү (бармак театры, битлекләр, костюмнар, театр күрсәтү (әти-әниләргә, башка төркем балаларына).

Хәрәкәтле уеннар: туп белән уеннар, “Командир” уены, әйлән-бәйлән уен, зарядка уеннары.

Иҗади һәм ситуатив уеннар: рольле уеннар, интервью, ситуатив күнегүләр.

Ситуатив, логик күнегүләрне ишетеп, аңлап эшләү.

Үстерелешле диалоглар (зурлар һәм яшьтәшләре белән үзара аралашу).

Аудиоязмалар тыңлау, кушылып әйтү, җырлау, кабатлау, ишеткән сүзне рәсемдә табып күрсәтү.

Анимацион сюжетлар, мультфильмнар карау.

2.3. Еллык комплекслы – тематик планы

«Минем өем» проекты ( 4-5яшьлек балалар өчен)

Лексик минимум – якынча 62 сүз һәм сөйләм үрнәкләре.

Актив сүзләр: әти, әни, кыз, малай, мин, исәнмесез, сау булыгыз, исәнме, эт, песи, әйе, юк, сау бул, әби, бабай, әйбәт, ипи, алма, сөт, чәй, рәхмәт, мә, тәмле, кил монда, утыр, бир, аша, эч, туп, зур, кечкенә, матур, курчак, куян, аю, хәлләр ничек, уйна, пычрак, чиста, ю, бер, ике, өч, дүрт, биш (49 сүз)

Сөйләм үрнәкләре: утырыгыз, бу кем?, кем юк?, син кем?, кем анда?, басыгыз, ал, ничә? нинди? (13 сүз)

Проектның эчтәлеге түбәндәге темалардан тора:

Атна дәвамында 20 шәр минутлык 3 эшчәнлек оештырыла.

«Уйный – уйный үсәбез» проекты ( 5-6 яшьлек балалар өчен)

Лексик минимум – якынча 45 сүз һәм сөйләм үрнәкләре.

Актив сүзләр: кишер, нинди, баллы, ничә, суган, бәрәңге, алты, җиде, сигез, тугыз, ун, кыяр, кәбестә, кызыл, сары, яшел, кирәк, юа, нәрсә кирәк, аш, ботка, кашык, тәлинкә, чынаяк, зәңгәр, күлмәк, чалбар, ки, сал, йокла, бит, кул, өстәл, урындык, карават, яратам, бар (38 сүз)

Сөйләм үрнәкләре: бу нәрсә?, хәерле көн, нәрсә бар? күп (7 сүз).

Проектның эчтәлеге түбәндәге темалардан тора:

Уртанчылар төркемендәге темалар(гаилә, ашамлыклар, уенчыклар, саннар) ел дәвамында кабатлана.

Атнага 25 шәр минутлык 3 эшчәнлек оештырыла.

Лексик минимум – якынча 60 сүз һәм сөйләм үрнәкләре.

Актив сүзләр: син кем, хәерле көн, тычкан, бу кем? бу нәрсә? нишли?, йоклый, утыра, ашый, эчә, нишлисең?, ашыйм, эчәм, уйный, уйныйм, утырам, барам, кая барасың?, син нишлисең?,сикер, сикерәм, сикерә, йөгерә, төлке, йөгер, йөгерәм, чәк-чәк, өчпочмак, яшь, бүре, керпе, тавык, әтәч, үрдәк, чана, шуа, шуам, бие, бии, биим, ак, кара, җырла, җырлыйм, зур рәхмәт, китап укый, рәсем ясыйм, укыйм, дәфтәр, нәрсә яратасың?(пассив сүз)

Проектның эчтәлеге уртанчылар, зурлар төркемендә өйрәнгән сүзләргә таянып аралашуга корылган.

Атнага 30ар минутлык 3 эшчәнлек оештырыла.

2.4. Ата- аналар белән эш

Рус телле ата-аналарга татар телен укытуының мөһимлеген аңлату нияте белән төркемнәрдә уздырылы торган “Ата-аналар җыелышы”нда катнашу. Бу җыелышларда чыгыш ясала торган темалар:

Ата-аналарны укыту методик комплектлары белән таныштыру (уртанчылар, зурлар, мәктәпкә әзерлек төркемнәре);

“ Изучаем татарский язык по УМК используя инновационные технологии” темасына чыгыш ясау;

Уку елы ахырында балаларның уңышлары белән таныштыру.

Источник